Nie wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że witamina D ma nie tylko działanie kalcemiczne (reguluje wchłanianie i wydalanie wapnia oraz metabolizm tkanki kostnej), ale też plejotropowe, a więc wpływa na różne, niepowiązane ze sobą cechy, inne niż regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej. Receptory witaminy D znajdują się w erytrocytach, komórkach kanalików nerkowych, komórkach tkanki kostnej, komórkach nerwowych, limfocytach, kardiomiocytach, komórkach trzustki… Jak mogą objawiać się niedobry witaminy D w naszym organizmie?
Z klasycznych przykładów skutków niedoboru cholekacyferolu wymieńmy popularną u dzieci krzywicę niedoborową, którą na początku można rozpoznać po nadmiernej potliwości, drażliwości, nadpobudliwości, zaparciach czy osłabionej sile mięśniowej, a w kolejnych etapach choroby po deformacjach kostnych, zaburzeniach wzrastania oraz mineralizacji kości.
Pozostając przy objawach niedoboru witaminy D u najmłodszych warto wspomnieć także o rozmiękaniu potylicy, uginaniu się brzegów ciemion, opóźnionym wyrzynaniu się zębów mlecznych, pogrubieniach na granicy chrzęstno-kostnej żeber, bruździe Harrisona, deformacjach klatki piersiowej, zniekształceniach kręgosłupa oraz kości kończyn dolnych.
U młodzieży i dorosłych w wyniku niedoboru witaminy D możemy obserwować osteomalację i osteoporozę, ale częściej mamy do czynienia z bólami kostnymi (szczególnie kończyn dolnych) oraz złamaniami kości długich, także bez urazu, które wynikają z zaburzeń mineralizacji kości.
Udowodniono związek między opisywanym niedoborem a upośledzonym wydzielaniem insuliny. Prowadzone badania sugerują również jego powiązanie ze zwiększonym ryzykiem rozwoju schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Niski poziom witaminy D jest sprzężony z powstawaniem nadciśnienia tętniczego, a ono skutkuje dwukrotnie wyższym ryzykiem wystąpienia dusznicy bolesnej, zawału mięśnia sercowego i niewydolności serca.
Zwróćmy również uwagę na związek niedoborów witaminy D ze schorzeniami szczególnie powszechnymi u osób starszych, takimi jak: schizofrenia, zaburzenia poznawcze czy choroba Alzheimera oraz z chorobą cywilizacyjną dwudziestego pierwszego wieku – depresją.
Tutaj nie chodzi jednak o to, by straszyć długą listą zatrważających objawów niedoborów witaminy D, lecz by przypomnieć o potrzebie jej suplementacji. Działania profilaktyczne są konieczne w całej populacji, jednak dawkowanie suplementów powinno być uzależnione od wieku, masy ciała, pory roku (a więc nasłonecznienia) oraz diety i trybu życia konkretnej osoby. Warto wyrównać niedobory witamy D pod okiem specjalisty, by móc cieszyć się lepszym zdrowiem i efektywniej korzystać z życia.
Źródła:
„Leczenie niedoboru witaminy D w gabinecie lekarza POZ”: Anna Łupińska, Izabela Michałus, Arkadiusz Zygmunt, Renata Stawerska, Andrzej Lewiński, 2022
„NIEDOBORY WITAMINY D A KONSEKWENCJE ZDROWOTNE”: Jagoda Drąg, Anna
Goździalska, Jerzy Jaśkiewicz, 2015
Lista książek, z której korzystali autorzy pierwszej publikacji:
1. Kmieć P, Sworczak K. Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D. Forum Med Rodzin 2017; 11: 38-46.
2. Gil A, Plaza-Diaz J, Mesa MD. Vitamin D: classic and novel actions. Ann Nutr Metab 2018; 72: 87-95.
3. Walicka M, Jasik A, Paczyńska M i wsp. Niedobór witaminy D − problem społeczny. Post Nauk Med 2008; 32: 14-22.
4. Rusińska A, Płudowski P, Walczak M i wsp. Vitamin D supplementation guidelines for general population and groups at risk of vitamin D deficiency in Poland − recommendations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel with Participation of National Specialist Consultants and Representatives of Scientific Societies − 2018 Update. Front Endocrinol (Lausanne) 2018; 9: 246.
5. Lewiński A, Stawerska R, Stasiak M i wsp. Współdziałanie lekarza POZ i endokrynologa w zakresie diagnostyki i leczenia endokrynopatii u dzieci. Lekarz POZ 2019; 5: 195-244.
6. Kołłątaj W, Kołłątaj B, Klatka M i wsp. Witamina D – rekomendacje czy konieczność indywidualizacji dawek? Endokrynol Ped 2015; 14: 11-21.
7. Quesada-Gomez JM, Bouillon R. Is calcifediol better than cholecalciferol for vitamin D supplementation? Osteoporos Int 2018; 29: 1697-1711.
8. Navarro-Valverde C, Sosa-Henríquez M, Alhambra-Expósito MR i wsp. Vitamin D3 and calcidiol are not equipotent. J Steroid Biochem Mol Biol 2016; 164: 205-208.
9. Sosa-Henríquez M, Gómez de Tejada Romero MJ. Cholecalciferol or calcifediol in the management of vitamin D deficiency. Nutrients 2020; 12: 1617.
10. Ringe JD. Plain vitamin D or active vitamin D in the treatment of osteoporosis: where do we stand today? Arch Osteoporos 2020; 15: 182.